ปทุมธานี-พ่อเมืองปทุมฯลงเรือบอกบุญ“ประเพณีลำพาข้าวสาร”สานต่อวัฒนธรรมเก่าแก่ริมฝั่งเจ้าพระยา

เมื่อวันที่ 10 ต.ค.2563 ที่ท่าน้ำสวนเทพปทุมเฉลิมพระเกียรติ อำเภอเมือง จังหวัดปทุมธานี นายชัยวัฒน์ ชื่นโกสุม ผู้ว่าราชการจังหวัดปทุมธานี เป็นประธานพิธีเปิดงานสืบสาน “ประเพณีลำพาข้าวสาร” โดยมี นางกุลทรัพย์ ชื่นโกสุม นายกเหล่ากาชาดจังหวัดปทุมธานี นายอาวุธ วิเชียรฉาย นายอำเภอเมืองปทุมธานี นายไวพจน์ เอี่ยมสะอาด นายกองค์การบริหารส่วนตำบลกระแชง นางสาวฐิต์ณัฐ สมบัติศิริ วัฒนธรรมจังหวัดปทุมธานี ว่าที่ ร.ต.ขรรค์ไชย ทันธิมา ท้องถิ่นจังหวัดปทุมธานี พ.ต.อ.เอนก ทองสระอยู่ รรท.ผกก.สภ.เมืองปทุมธานี สมาพันธ์ชาวไทยเชื้อสายรามัญปทุมธานี ได้ร่วมพิธีสืบสานประเพณีลำพาข้าวสาร

ทั้งนี้ ประเพณีลำพาข้าวสารเป็นการละเล่นของชาวมอญเมื่อครั้งอพยพมาในสมัยกรุงศรีอยุธยา ในปี พ.ศ. 2310 โดยในครั้งนี้ มีการแสดงรำมอญจากนักศึกษามหาวิทยาลัยปทุมธานีกว่า 100 คน และครูเพลงเชื้อสายมอญร่วมรำมอญเพื่อถ่ายทอดศิลปพื้นบ้านด้านการรำมอญซึ่งเป็นวัฒนธรรมประเพณีที่สวยงามของชาวปทุมธานี ให้มีผู้สืบทอดต่อ ไม่สูญหายไปตามยุคสมัย และให้เป็นมรดกภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวจังหวัดปทุมธานีต่อไปจากนั้นผู้ว่าราชการจังหวัดปทุมธานีพร้อมคณะ และประชาชน ลงเรือล่องแม่น้ำเจ้าพระยา เพื่อร่วมประเพณีลำพาข้าวสาร ร้องเพลงลำพาข้าวสาร ไปตามบ้านเรือนที่อยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา เพื่อให้ประชาชนที่อยู่ริมฝั่งแม่น้ำได้ยินเสียงเพลงและออกมาร่วมทำบุญในครั้งนี้ โดยประชาชนได้นำข้าวสารและอาหารแห้งต่างๆ ใส่ถุง รวมถึงมอบเงินบริจาคกันอย่างมากมาย

นายชัยวัฒน์ ชื่นโกสุม ผู้ว่าราชการจังหวัดปทุมธานี กล่าวว่า ตนเองรู้สึกยินดีอย่างยิ่งที่ได้ร่วมกับหน่วยงานภาคเอกชนต่างๆ และพี่น้องประชาชนทุกคน ที่เห็นความสำคัญของประเพณีลำพาข้าวสาร ประเพณีของชาวมอญ ซึ่งเป็นการลงเรือบอกบุญ ขอรับบริจาคข้าวสารและสิ่งของต่างๆ ด้วยการร้องลำพา ด้วยถ้อยคำ สำเนียงภาษาที่ไพเราะเสนาะต่อผู้ฟังที่ได้ยิน จนเกิดศรัทธาและร่วมบริจาคสิ่งของต่างๆ ทำบุญร่วมกัน สะท้อนให้เห็นถึงจิตใจอันละเอียดอ่อนที่ผ่านการอบรมมาเป็นอย่างดีของผู้คนในสังคมปัจจุบัน ซึ่งทำให้คนทุกชนชั้น หันหน้าเข้าหากันพูดคุยกันด้วยอัธยาศัยไมตรีที่ดีต่อกันและเพื่อเป็นการอนุรักษ์ประเพณีลำพาข้าวสาร ซึ่งเป็นประเพณีที่ดีงามของจังหวัดปทุมธานี และมีความเกี่ยวโยงกับพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นหนทางอีกทางที่จะช่วยกล่อมเกลาจิตใจให้เกิดความรักความสามัคคีกลมเกลียวของคนในท้องถิ่น สะท้อนให้เห็นถึงรากเหง้าของคนไทยที่เป็นคนอ่อนโยน เกื้อกูล และเห็นอกเห็นใจซึ่งกันและกัน

นายไวพจน์ เอี่ยมสะอาด นายกองค์การบริหารส่วนตำบลกระแชง กล่าวว่า ประเพณีการลำพาข้าวสารจะเริ่มกระทำเมื่อออกพรรษาแล้ว จัดให้มีการร้องเพลงทำนองเชิญชวนให้ทำบุญเรียกการเรี่ยไรว่า ลำพาแลกข้าวสาร โดยจะมีทั้งชายหญิงลงเรือล่องไปตามบ้านเรือนประชาชนที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ในเรือจะมีกระบุงและกระสอบสำหรับใส่ข้าวสาร เมื่อเรือจอดถึงบันไดของบ้านใดบ้านหนึ่ง คนในเรือก็จะร้องเพลงโดยมีต้นเสียงหรือแม่เพลงร้องเป็นทำนองเชิญชวนให้ทำบุญร่วมกัน เมื่อเจ้าของบ้านได้ยินเสียงเพลงก็เอาขันตักข้าวสารมาให้ที่เรือแล้วยกมือไหว้เป็นการอนุโมทนาด้วย คณะลำพาข้าวสารก็จะให้ศีลให้พรเป็นเพลงให้เจ้าของบ้านอยู่เย็นเป็นสุขทำมาค้าขึ้น เมื่อร้องเพลงให้พรเสร็จแล้ว คณะลำพาข้าวสารก็จะพายเรือไปแวะบ้านอื่นต่อๆ ไป ซึ่งข้าวสารและเงินที่ได้มาจะนำไปทำบุญทอดกฐิน และทอดผ้าป่าตามวัดต่างๆ ที่ยังไม่มีคนจองกฐิน หรือยังไม่ได้ทอดกฐินนั่นเอง

ด้านนางสาวฐิต์ณัฐ สมบัติศิริ วัฒนธรรมจังหวัดปทุมธานี กล่าวว่าด้วยความฉลาดของคนในอดีตที่ตั้งบ้านเรือนอยู่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ที่ได้นำวิถีชีวิตที่ผูกพันกับแม่น้ำ นำมาเชื่อมโยงกับเรื่องราวทางพระพุทธศาสนาได้อย่างลงตัวจนก่อให้เกิดเป็นประเพณีที่ทรงคุณค่า เรียกว่า "ประเพณีลำพาข้าวสาร" คำว่า "ลำพา" หมายความว่า การชักชวน เชิญชวนการลำพาข้าวสาร หมายถึง การเชิญชวนท่านผู้ที่มีจิตศรัทธาได้ร่วมทำบุญ การเชิญชวนท่านผู้ที่มีจิตศรัทธาได้ร่วมทำบุญ ด้วยการลำพาข้าวสารนั้นก็หมายถึงการร้องลำพาด้วยถ้อยคำสำเนียงเสียงภาษาที่ไพเราะ เสนาะต่อผู้ที่ได้ฟัง จนเกิดศรัทธาและร่วมบริจาคสิ่งของต่าง ๆ ร่วมทำบุญ

การลำพาข้าวสาร นิยมจัดขึ้นในช่วงหน้าน้ำ ประมาณช่วงออกพรรษาและเป็นช่วงที่ชาวบ้านจะได้ร่วมงานบุญใหญ่ซึ่งเรียกว่า การทอดกฐิน การลำพาข้าวสาร เป็นการบอกบุญทางเรือ โดยบอกบุญกับชาวบ้านที่อาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำ การลำพาข้าวสาร จะร้องลำพาในช่วงกลางคืน ก่อนที่จะถึงวันทอดกฐินเพื่อรวบรวมสิ่งของจตุปัจจัยไปร่วมทอดกฐิน การร้องลำพาข้าวสาร จะมีพ่อเพลง แม่เพลง เป็นต้นเสียงในการร้องเชิญชวน และผู้ที่ร่วมเรือกันมาก็จะเป็นลูกคู่ ตัวอย่างเนื้อร้อง เจ้าขาวแม่ลาระลอกเอย ลาหอมดอกดอกเอ๋ยจำปา ข้างขึ้นแล้วหนอเรามาขอลำพา เฮ เฮ้ ลา เห่ ลา สาวเอย มาถึงบ้านนี้เอย อย่าได้รอรี จอดหัวบันได โอ้แม่เจ้าประคุณลูกเอาส่วนบุญมาให้ เฮ เฮ้ ลา เห่ ลา สาวเอย

อย่างไรก็ตาม การร้องลำพา ถือว่าเป็นการเรียบเรียงคำง่าย ๆ ที่มีความสัมผัสก่อให้เกิดความไพเราะโดยพ่อเพลงแม่เพลง ร้องเชิญชวนในการร่วมทำบุญทอดกฐิน ประเพณีลำพาข้าวสาร โดยเมื่อถึงวันออกพรรษาก่อนจะถึงวันเทศกาลตักบาตรพระร้อย ชาวบ้านก็จะออกไปลำพาข้าวสารตามบ้านเรือนประชาชนทั่วๆไปแล้วนำข้าวสารที่ได้มานั้นไปถวายวัดเพื่อใช้ในการหุงข้าวสวยข้าวต้ม ไว้เลี้ยงพระ จึงถือเป็นประเพณีที่ผูกพันกันมายาวนาน การดำเนินงานในครั้งนี้ เน้นการทำงานแบบบูรณาการ และสร้างการมีส่วนร่วมของเครือข่ายทางวัฒนธรรม อาทิ สภาวัฒนธรรมจังหวัด อำเภอ และตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลกระแชง สมาพันธ์ชาวไทยเชื้อสายรามัญปทุมธานี ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมวัดสำแล และชุมชนริมแม่น้ำเจ้าพระยาซึ่งร่วมกันสืบสานประเพณีและวัฒนธรรมที่ยึดถือปฏิบัติกันมานับร้อยปีให้ดำรงอยู่ต่อไป